Αμφιβολίας Εγκώμιον;

Η  αμφιβολία, η ικανότητα δηλαδή του πνεύματος να αναστοχάζεται, να αναθεωρεί και να επανεξετάζει, μπορούμε να πούμε ότι είναι βασικό στοιχείο της ανθρώπινης εξέλιξης. Ως αντίδοτο κατά της ευπιστίας, προστατεύει από την πλάνη της αβασάνιστης σκέψης και όσα αυτή συνεπάγεται. Αποτελεί προϋπόθεση για την υπέρβαση της δεισιδαιμονίας και της προκατάληψης. Και φυσικά είναι η βάση της επιστημονικής προόδου: τίποτε δεν ισχύει αν δεν επαληθευθεί.

Σε προσωπικό επίπεδο η αμφιβολία εκφράζεται ως επιφυλακτικότητα απέναντι σε άτομα, ιδέες και καταστάσεις. Καθημερινά καλούμαστε να εμπιστευθούμε προϊόντα, πολιτικούς, τράπεζες, γιατρούς, ιερείς, φίλους, συζύγους…Πώς θα βρούμε την αλήθεια ανάμεσα σε τόσες ετερόκλητες προκλήσεις; Μα φυσικά χρησιμοποιώντας τον ορθό λόγο, πυρήνας του οποίου είναι η αμφιβολία. Για τον ελεύθερα σκεπτόμενο άνθρωπο δεν υπάρχουν θέσφατα. Τα πάντα τίθενται υπό αμφισβήτηση και εξετάζονται με τον μεγεθυντικό φακό της λογικής.

Εδώ εύλογα προκύπτει το ερώτημα: Μέχρι ποιου σημείου οφείλει κανείς να αμφιβάλλει; Μήπως η διαρκής εγρήγορση του ανθρώπου απέναντι στα πράγματα τον κάνει υπερβολικά ατομιστή, υπερβολικά εξαρτώμενο από τα δεδομένα του περιορισμένου προσωπικού του σύμπαντος, της δικής του προσωπικής λογικής; Μήπως τελικά η συνεχής αναζήτηση οδηγεί σε μια συναισθηματική απομόνωση όπου κανείς δεν εμπιστεύεται τίποτα και κανέναν; Μήπως η αμφιβολία από εργαλείο ευθυκρισίας γίνεται όργανο ψυχικού βασανισμού; Ας μη ξεχνάμε ότι πολλοί άνθρωποι νοσταλγούν την παιδική ματιά που κάποτε είχαν, τότε που το καλό και το κακό ήταν εύκολα διακριτά, απλά και μόνο γιατί ‘έτσι είπε η μαμά’, τότε που ένιωθες ένα με τους άλλους καθώς χαρούμενα ευθυγραμμιζόσουν με μια τρυφερή γονεϊκή αυθεντία. Ο ίδιος ο Ίρβιν Γιάλομ, ο διάσημος ψυχοθεραπευτής μας λέει στην αυτοβιογραφία του: «Μπορώ να υποθέσω ότι κάπου βαθιά κρυμμένο μέσα μου υπάρχει ένα κομμάτι που λαχταράει να μαγευτεί, λαχταράει να ανακουφιστεί από την οδύνη της χωριστής ύπαρξης μέσα από την τελετουργία και την αυθεντία. Νομίζω ότι είναι λίγοι οι άνθρωποι που δεν νιώθουν τέτοια λαχτάρα. Είδα τον αυτοκράτορα γυμνό, άκουσα τα μυστικά πάρα πολλών ανθρώπων που βρίσκονται σε πολύ υψηλές θέσεις και ξέρω ότι κανείς δεν είναι άτρωτος μπροστά στην απόγνωση και στη λαχτάρα για ένα θεϊκό χάδι.»

Στο βάθος λοιπόν της ύπαρξής μας όλοι ποθούμε να αφεθούμε σε μια θεϊκή παρουσία που θα μας παρηγορήσει τοποθετώντας μας στην αγκαλιά μιας παγκόσμιας και πάνσοφης κοσμικής ολότητας. Και στον πυρήνα της κάθε αμφιβολίας μας βρίσκεται πάντα μία και θεμελιώδης βασική αμφιβολία: Το κατά πόσον είμαστε ικανοί ως άνθρωποι να καταλήγουμε σε ασφαλείς και αλάνθαστες κρίσεις.

Ποιο θα είναι το κριτήριό μας λοιπόν όταν ανά πάσα στιγμή καλούμαστε να αποφασίζουμε για το ορθό, το δίκαιο και το αληθές; Χρειάζεται αρκετή σεμνότητα για να παραδεχθούμε ότι πάντα βαδίζουμε σε ένα ομιχλώδες τοπίο. Κι έτσι να βαδίζουμε με βήματα προσεκτικά, συχνά αμφιβάλλοντας για την ίδια μας την αμφιβολία.